Diyarbakır’ın Kayapınar ilçesinde, 12 Eylül darbesi sonrası askeri cezaevi olarak kullanılan E Tipi Cezaevi’nin “Anı ve Etnografya Müzesi”ne dönüştürülmesi için başlatılan restorasyon çalışmalarının ilk etabında sona gelindi. Diyarbakır Rölöve ve Anıtlar Müdürü Cemil Koç, birinci etabın 15 Ağustos’ta tamamlanacağını belirtirken, projenin Ekim 2026’da düzenlenecek Kültür Yolu Festivali’ne yetiştirilmesi planlanıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Talimatıyla Başlayan Süreç
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 23 Ekim 2023’te Diyarbakır ziyaretinde cezaevinin müzeye dönüştürüleceğini açıklamıştı. Erdoğan, “Son ziyaretimde Diyarbakır Cezaevi’ni boşaltma ve kültür merkezi yapma sözü vermiştim. Sözümüzü tuttuk...” diyerek süreci duyurmuştu. Bu açıklamanın ardından cezaevindeki tutuklular ve personel başka cezaevlerine nakledildi.
Beton Bloklar ve Ek Yapılar Kaldırıldı
Cezaevinin etrafındaki güvenlik amaçlı beton bloklar kaldırıldı. Yapılar, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Diyarbakır Müze Müdürlüğü’ne devredildi. Bazı yapıların yıkımı için karar alınırken, diğer yapılar güçlendirilmek üzere koruma altına alındı. Cezaevine sonradan eklenen askeri gazino ve lojmanlar da yıkıldı.
Yapının Güçlendirilmesi ve Tarihi Dokuya Uygun Hale Getirilmesi
Cemil Koç, “Cezaevinin müzeye dönüştürülmesi, Sayın Cumhurbaşkanımızın talimatlarıyla 2022 yılında başlatıldı…” diyerek süreci özetledi. Yapının 1980 yılındaki haline dönüştürülmesi amacıyla restorasyon iki etapta yürütülüyor. İlk etapta, sonradan eklenen bölümler yıkıldı ve güçlendirme çalışmaları yapıldı.
Tarihi Hafızaya Saygı ve Tanıklarla İş Birliği
Restorasyon çalışmaları sırasında müze içeriği için bir danışma kurulu oluşturuldu. Bu kurul, 1980-1984 yılları arasında cezaevinde kalan tanıklarla istişare yaparak o döneme ait olayların doğru şekilde yansıtılması için kompozit set çalışmaları yürütüyor.
Kültür Yolu Festivali’ne Yetiştirilmesi Planlanıyor
Cemil Koç, ikinci etap çalışmalarının teşhir-tanzim, çevre düzenleme ve peyzajı kapsayacağını ifade etti. Ayrıca, çok amaçlı salonun restorasyonu ve mekanik ile elektrik tesisatlarının tamamlanmasının planlandığını söyledi. “Kültür Yolu Festivali’nin düzenleneceği Ekim 2026’ya kadar müzenin tamamlanması hedefleniyor.” ifadeleriyle projenin zaman çizelgesini açıkladı.
