Doğu Anadolu Bölgesi, Türkiye'nin beşte birini oluşturuyor. Bu geniş bölge ülkenin tarihi açıdan zengin bir mirasa sahip olmasını da birlikte getiriyor. Diyarbakır, Asurlar, Urartular, Artuklular ve Osmanlı İmparatorluklarına ev sahipliği yapmış köklü bir tarihi geçmişe sahiptir. Bu sebeple Diyarbakır gezilecek yerler açısından oldukça fazla olanak sunuyor.
Diyarbakır'ın tarihi güzelliklerinden Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçeleri gibi UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne giren Diyarbakır Kalesi ve Hevsel Bahçelerini görebilirsiniz. Ayrıca Çin Seddi'nden sonra 5 kilometre uzunluğuyla dünyanın en uzun sur duvarları olan Diyarbakır Surları'nı da görebilirsiniz. Ek olarak, Amida Höyük, Hasuni Mağaraları ve Hilar Mağaraları gibi dünya çapında önemli yerleri yine Diyarbakır'da keşfedebilirsiniz.
Diyarbakır Gezilecek Yerler
Bahsettiğimiz üzere Diyarbakır’da görülecek ve gezilecek tarihi yapılar saymakla bitmiyor. Ancak, yazımızda sizler için Diyarbakır’a yolunuz düştüğü zaman mutlaka gezmeniz gereken yerlerden bahsetmeden geçmeyeceğiz. Sur, Hevsel Bahçeleri, İçkale, Ziya Gökalp Müze Evi...
İşte Diyarbakır’da gezilecek yerler:
- Diyarbakır - İçkale
- Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi
- Diyarbakır Kalesi
- Çayönü
- Hevsel Bahçeleri
- Ziya Gökalp Müze Evi
- Zinciriye Medresesi (Sincariye Medresesi)
- Diyarbakır Surları
- Dört Ayaklı Minare ve Şeyh Mutahhar Camii
- Diyarbakır Ulu Cami
1. Diyarbakır - İçkale
İç kale, Dicle Nehri yatağından yüz metre kadar yükseklikte bulunan "Fis Kayası" adlı kayalık alan üzerine kurulmuş ve Diyarbakır Surlarının kuzeydoğu köşesine yerleştirilmiştir. İç Kale, Romalılar tarafından şimdiki şehir surlarının inşa edilmesiyle önem kazanmış ve tarih boyunca farklı yönetim merkezleri olarak hizmet etmiştir.
Arkeolojide kentin ilk kurulduğu yer, buradaki Amida Höyük'tür. Amida höyüğün alt katmanlarına denk gelen noktalarda yapılan kanal kazılarında, M.Ö. 6. Bine tarihlendirilen buluntular açığa çıkarılmış ve Diyarbakır’ın Amida höyüğü M.Ö 6 Bin ile başlayan yerleşimi, aralıksız olarak günümüze kadar ayakta kalmıştır. Diyarbakır gezilecek yerler listemizin listesinde İçkale ilk önerilerimizden biri!
2. Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi
Diyarbakır gezilecek yerler listemizde sırada Cahit Sıtkı Tarancı’nın evi var! Diyarbakır'ın Sur ilçesinde bulunan Cahit Sıtkı Tarancı Evi Kültür Müzesi, ünlü şairimiz Cahit Sıtkı Tarancı'nın doğduğu ve çocukluğunu geçirdiği evdir. 1733 yılında inşa edilen ev, Diyarbakır'ın geleneksel konut mimarisinin tüm özelliklerini yansıtıyor. Merkezi bir avlu etrafında sıralanmış dört kanattan oluşuyor ve zemin üzerine bazalt taş kullanılarak inşa edilmiştir.
İlk olarak selamlık ve harem olarak inşa edilen yapının selamlık kısmı yıkılsa da harem kısmı günümüze kadar ayakta kalmıştır. Yapıya dar bir sokaktan tek kanatlı bir ahşap kapıdan giriliyor ve mutfağa kuzeyden açılan iki kanatlı ikinci bir kapısı bulunuyor.
Bina, iklim koşullarına göre yaz, kış, ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde kullanılabilir. Evin avluya bakan cephesinde "Cıs" denen süsleme malzemelerini başarı ile kullanıldığını görebiliyorsunuz bu durum yapıyı, bazalt malzemesinin verdiği kasvetinden kurtarmış ve hareketlilik kazandırmıştır. Binada toplam on dört oda, mutfak, kiler ve tuvalet vardır.
Binanın iki katlı yazlık bölümü en önemli yeri diyebiliriz. Baş oda veya mabeyn odası olarak da bilinen büyük bir oda, bu bölümün ikinci katında önündedir ve çift kemer açıklıklı bir eyvanı vardır. Bu odanın bir diğer önemi ise 2 Ekim 1910'da Cahit Sıtkı Tarancı doğduğu oda olmasıdır.
Diyarbakır gezilecek yerler listemizde sırada Diyarbakır Kalesi var.
3. Diyarbakır Kalesi
Diyarbakır Kalesi, şehrin simgesi ve tarihi hazinesi olduğu için turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri. Diyarbakır Kalesi, yaklaşık 9000 yıllık olduğu tahmin edilen ve Çin Seddi'nin ardından dünyanın en uzun ve geniş savunma duvarıyla ünlüdür. 2015 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır.
Dağ Kapı (Harput Kapısı), Urfa Kapı (Rum Kapısı), Mardin Kapı ve Yeni Kapı (Şat Kapı) isimli 4 ayrı ve farklı girişi bulunan, ayrıca İçkale ve Dışkale olarak iki bölüme ayrılan Diyarbakır Kalesi; ilk olarak M.Ö. 2000'li yıllarda Hurriler döneminde yapımına başlamıştır.
Roma döneminde de inşaatı devam eden devasa suları, birbirinden güzel taş oymalarıyla süslü anıtsal kapıları ve ev sahipliği yaptığı konaklarında hem fotoğraf çekimleri hem de tarih ve kültür turlarının değişmez adreslerinden biri haline gelmiştir.
Diyarbakır Kalesi, 82 burca ve Diyarbakır'ın tarihi yapılarında sıklıkla kullanılan siyah bazalt taşlardan yapılmıştır. Günümüzde bazı bölümleri güzel sanatlar galerisi olarak kullanılmaktadır. Diyarbakır Kalesi, Hevsel Bahçeleri ile birlikte şehrin başka bir ünlü doğal güzelliğidir. Diyarbakır Kalesi, Artuklu, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden de izler taşır ve her dönem yeni bölümler eklenir.
4. Çayönü
Çayönü Antik Kenti, Diyarbakır'ın Ergani ilçesine 7 km uzaklıktaki Sesverenpınar (Hilar) Köyü'ndedir. On bin yıllık bir Neolitik Dönem yerleşimidir. Bu şehir, buğdayın tarımda ilk kez kullanıldığına dair önemli arkeolojik kalıntılara sahiptir. Burası, köpeklerin ilk evcilleştirildiği yer olarak da bilinir.
Aynı zamanda bu bölgede ilk olarak bakır işçiliği, hasır ve keten dokumacılığı, sepetçilik, dericilik ve obsidyen alet yapımı da başlamıştır. Başka bir deyişle, burası bir ilkler şehri. Bu antik şehir, Anadolu köy mimarisinin temelini atmıştır. Kazı bölgesinde taştan yapılmış kerpiç yapıların ilk örnekleri bulundu. Diyarbakır Müzesi, Çayönü kazısında bulunan eserleri sergilemektedir.
5. Hevsel Bahçeleri
Dicle Nehri kıyısında, Diyarbakır Kalesi ile nehir vadisi arasında 800 hektarlık Hevsel Bahçeleri yer alır. Hevsel Bahçeleri, 8000 yıllık bir geçmişe sahip ve bölgenin zahire deposu ve dinlenme yeridir. İpek Yolu üzerinde yer aldığından, kervanların Hevsel Bahçeleri'nde dinlendikten sonra yollarına devam etmeleri için On Gözlü Köprü'den geçer. Bu etkileşimler, Hevsel Bahçeleri'ni gastronomi merkezi haline getirmiştir.
Hevsel Bahçeleri uzun ve köklü bir tarihe sahiptir ve arazinin yapısı nedeniyle tarım aracı giremez, bu nedenle burada tarım hala eski yöntemlerle yapılmaktadır. Diyarbakır gezilecek yerler listemizde mutlaka gitmenizi önerdiğimiz bir yer Hevsel Bahçeleri.
6. Ziya Gökalp Müze Evi
Diyarbakır gezilecek yerler dendiğinde ilk akla gelen yerlerden biri de Ziya Gökalp Müze Evi elbette. Ziya Gökalp Müzesi, Melik Ahmet Caddesi ve Gökalp Sokak'ta bulunmaktadır. 19. yüzyılda yapılmış bu ev, Diyarbakır'ın en iyi sivil mimari örneklerinden biridir. Diyarbakır yapılarından farklı olan bu ev, merkezi avlu etrafında sıralanmış üç kanattan oluşmaktadır. Bu kanatlar zemin üzerine tek kattan oluşmuştur.
Diyarbakır evlerinde havuzun avlunun ortasında olmadığı, yerine bir eyvan içine yerleştirildiği farklı bir mimari düzene sahiptir. İç avlunun etrafında birleşen haremlik ve selamlık bölümlerinden oluşur. 1876 yılında Ziya Gökalp, ailesinin de yaşadığı bu evde doğdu.
23 Mart 1956'da evin harem bölümü İl Özel İdaresince, selamlık bölümü ise Belediye tarafından kamulaştırıldı. Daha sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından harem bölümü Ziya Gökalp Müzesi olarak düzenlendi ve ziyarete açıldı.
7. Zinciriye Medresesi (Sincariye Medresesi)
Diyarbakır'ın Sur ilçesinde, onlarca tarihi esere ev sahipliği yapan Sincariye Medresesi veya diğer bilinen adıyla etkileyici Zinciriye Medresesi'ni görmenizi tavsiye ederiz. Kesin inşa ediliş tarihi bilinmemekle birlikte, Eyyübi hükümdarı Melik Salih Necmettin döneminde 1198 yılında veya 1236 yılında inşa edildiği tahmin edilen yapı, şehrin simgesel yapılarından biri olan Diyarbakır Ulu Camii'ne yakındır.
Zinciriye Medresesi, geniş avlusu ve dini eğitimlerin verildiği taş odalarıyla görülmeye değer güzelliktedir. Diyarbakır'ın birçok yapısında kullanılan siyah ve beyaz kesme bazalt taşlardan yapılmıştır.
8. Diyarbakır Surları
Diyarbakır surları, çok sayıda tarihi ve doğal güzelliğe sahiptir. Çin Seddi'nden sonra dünyanın en uzun ikinci sur duvarı olan Diyarbakır surları, yerli ve yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri. Yaklaşık beş kilometre uzunluğundaki devasa surlar, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden çok sayıda medeniyetin izlerini barındırıyor. UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edilen Diyarbakır Surları görmeye değer.
Diyarbakır gezilecek yerler nereler sorusunun ilk cevabı Sur’dur elbette. Diyarbakır surları, Karacadağ'dan Dicle Nehri'ne uzanan, kesme bazalt taşlarla bezenmiş ve 1208 yılında inşa edildiği tahmin edilmektedir.
9. Dört Ayaklı Minare ve Şeyh Mutahhar Camii
1500 yılında Akkoyunlular tarafından inşa edilen Şeyh Mutahhar Camii, dört ayaklı minaresi nedeniyle sıklıkla ziyaret ediliyor. İslam'ın dört mezhebini temsil etmek için siyah kesme bazalt taşlardan dört ayaklı bir minare camiye dahil edilmiştir.
Her yıl, Diyarbakır'ın en çok fotoğraflanan ve ziyaret edilen yapılarından biri olan Şeyh Mutahhar Camii ve Dört Ayaklı Minare, Anadolu'daki tek dört ayaklı minaresi ve çarpıcı manzarasıyla binlerce turisti çekiyor.
10. Diyarbakır Ulu Cami
Diyarbakır Ulu Camii, şehrin devasa surları olan Dağ Kapı ve Mardin Kapı arasında yer alan Anadolu'da inşa edilmiş en eski cami olarak bilinir. 639 yılında bölgeye gelen Müslüman Araplar, Martoma Kilisesi'ni bölgenin en büyük dini mabetlerinden bir camiye dönüştürmüştür.
Selçuklular döneminde de büyük değişiklikler geçirdikten sonra hala kullanılmaktadır. Diyarbakır Ulu Camii, Selçuklu ve Osmanlı mimari özelliklerini bir araya getiren uzun süredir ayakta kalabilmesini sağlayan eklemelere sahiptir.
Diyarbakır Ulu Camii, geniş avlusu siyah bazalt taşlarından yapılmıştır bu onu öne çıkaran özelliklerinden biridir. Halifeler Camii, Şafiiler Camii, Mesudiye Medresesi ve Zinciriye Medresesi gibi çok çeşitli binaları da içinde barındırır.
Diyarbakır gezilecek yerler listemizde sizin favoriniz hangisi?
