Diyarbakır’ın Sur ilçesinde, kadim taş dokusuyla bin yılı aşkın süredir ayakta duran Ulu Cami, sadece İslam mimarisinin önemli örneklerinden biri değil, aynı zamanda gizemli sembollerle örülü bir tarihî yapıdır. Caminin taş duvarlarında, dikkatli gözlerden kaçmayan yılan figürü, yüzyıllardır halk arasında efsanelere konu olmuş, kimilerine göre bir uyarı, kimilerine göre ise koruyucu bir simge olarak kabul edilmiştir.
Efsanenin Doğuşu: “Yılan Caminin Bekçisi”
Rivayete göre, Ulu Cami’nin yapımı sırasında duvar taşlarından biri üzerine bir yılan figürü kazınmıştır. Bu yılanın, camiyi kötülüklerden koruduğuna, her taşına bereket kattığına inanılır.
Bazı anlatılarda ise bu figür, dönemin ustalarından birinin “bilgelik” sembolü olarak işlediği bir işarettir. Yılan, İslam mimarisinde nadir kullanılan ama derin anlamlar taşıyan bir motiftir; hem koruyucu ruhu, hem de bilgeliği ve uyanıklığı temsil eder.
Bilimsel ve Sanatsal Yorumlar
Sanat tarihçileri, Ulu Cami’nin taş süslemelerindeki yılan figürünün mezopotamya kültürlerinden esinlendiğini öne sürmektedir.
Bazı uzmanlara göre bu sembol, caminin yapıldığı dönemde Diyarbakır’ın çok kültürlü yapısının bir yansımasıdır. Sümer, Asur ve Roma etkilerinin karıştığı bu topraklarda yılan, hem şifa hem de koruma anlamı taşırdı.
Bu açıdan bakıldığında, Ulu Cami’nin yılanı sadece bir taş oyması değil, medeniyetlerin buluştuğu Diyarbakır’ın tarihî belleğinin bir simgesidir.
Rivayete göre, Ulu Cami’nin yapımı sırasında duvar taşlarından biri üzerine bir yılan figürü kazınmıştır. Bu yılanın, camiyi kötülüklerden koruduğuna, her taşına bereket kattığına inanılır.
— Diyarbakir.Net (@diyarbakirnet21) October 13, 2025
Bazı anlatılarda ise bu figür, dönemin ustalarından birinin “bilgelik” sembolü olarak… pic.twitter.com/vyjjRn3ePN
Halk Arasında Dolaşan İnançlar
Diyarbakır halkı arasında yüzyıllardır anlatılan rivayetlere göre, Ulu Cami’ye zarar vermek isteyenlerin başına kötü şeyler geldiğine inanılır. “Yılan camiyi koruyor” sözü, nesilden nesile aktarılan bu inancın özüdür.
Bazı yaşlı Diyarbakırlılar, geçmişte caminin avlusunda gerçekten bir yılanın dolaştığını ve kimseye zarar vermediğini, hatta oradan hiç ayrılmadığını anlatır. Bu nedenle Ulu Cami’nin yılanı, halkın gözünde kutsal bir varlık hâline gelmiştir.
Tarihin Taşında Saklı Bir Miras
Bugün Ulu Cami’yi ziyaret edenler, bin yıllık taşlar arasına gizlenmiş bu figürü hâlâ görebilir.
Kimine göre bu sadece bir süsleme, kimine göre bir uyarıdır; ama herkes için ortak bir gerçek vardır: Ulu Cami’nin yılanı, Diyarbakır’ın kadim geçmişinin, inançlarının ve kültürel zenginliğinin sessiz bir tanığıdır.
