Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde yer alan 12 bin yıllık Çayönü Tepesi yerleşiminde, yaklaşık 5 bin yıl önce gerçekleşen bir depreme ait yeni bulgular gün yüzüne çıkarıldı.
Kazı ekibi, depremde yıkıldığı belirlenen boş bir yapının kerpiç duvar enkazını ortaya çıkardı.
NEOLİTİK DÖNEMİN ÖNEMLİ YERLEŞİMİ
Çayönü Tepesi, Güneydoğu Anadolu’da, Ergani ilçesinin 7 kilometre güneybatısında yer alıyor.
İnsanlık tarihinin yerleşik yaşama geçişini temsil eden Neolitik Dönem’in erken evrelerinden itibaren iskan edilmiş olan bu alan, yalnızca Anadolu değil, Yakındoğu ve Levant bölgesi için de kültürel açıdan büyük önem taşıyor.
1964 yılında başlatılan kazılar günümüzde de sürüyor.
DEPREMLE YIKILAN KERPİÇ YAPI ORTAYA ÇIKARILDI
Kazı Başkanı Doç. Dr. Savaş Sarıaltun, bu yıl Neolitik Dönem’in yanı sıra İlk Tunç Çağı (MÖ 3000’ler) tabakalarında da çalışmalar yürüttüklerini belirtti.
Sarıaltun, üzerinde çalıştıkları yapının deprem nedeniyle yıkıldığını belirterek şu ifadeleri kullandı:
“Arkamızdaki dikdörtgen yapının güney duvarında taş temelli kerpiç bir duvar olduğunu biliyoruz. Bu kerpiç duvarın 12-13 sırası kuzeye doğru blok halinde devrilmiş. Uzunluğu yaklaşık 5 metre 20 santim, yüksekliği 1 metre 25 santim civarında. Mekanın içerisinde yanma izine rastlamadık, bu da duvarın depremle yıkıldığını gösteriyor.”
Sarıaltun, yapının depremden kısa süre önce terk edildiğini, yaklaşık 50 yıl içinde doğal tahribatın ardından duvarın blok halinde devrildiğini ifade etti.
JEOLOJİK BULGULAR VE FAY HATLARI
Kazı ekibi geçtiğimiz yıl bölgede jeolojik incelemeler de yürüttü.
Sarıaltun, yakın çevrede belirgin bir fay hattı tespit edilmediğini ancak Elazığ-Sivrice hattında son yıllarda gözlenen sismik hareketliliğin, o dönemde Çayönü yerleşimini dolaylı olarak etkileyebileceğini söyledi:
“Muhtemelen kuzeydeki bir depremin dolaylı etkisiyle bu yıkım gerçekleşmiş. Çok şiddetli bir deprem değil, çünkü duvarları tamamen tahrip etmemiş.”
BÖLGESEL BENZERLİKLER VE ARKEOLOJİK BULGULAR
Sarıaltun, benzer sarsıntı izlerine Bismil yakınlarındaki Salat Tepe yerleşiminde de rastlandığını hatırlattı.
Orada MÖ 2300–1600 yılları arasında dört-beş farklı deprem yaşandığını belirtti.
Kazılarda döneme ait çanak çömlek, kap ve kültürel malzeme kalıntıları bulundu.
Sarıaltun, bu buluntuların dönemin yaşam biçimini ve yıkım sonrası süreci anlamak açısından önemli olduğunu vurguladı:
“Arkamızda gördüğümüz yapı, günümüzden yaklaşık 5 bin yıl önce depreme maruz kalmış. Böylece Diyarbakır’da 5 bin yıl öncesine ait bir deprem izini daha tespit etmiş olduk.”
