DİYARBAKIR- Diyarbakır'da tarihi kiliseler, yerli ve yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği ve merak ettiği mekanların başında geliyor. Diyarbakır'da bulunan tarihi kiliselerin kısa tarihini ve nasıl gidilebileceğine dair derleme hazırladık.
Diyarbakır bir çok medeniyete ev sahipliği yapmış kadim bir kenttir. Diyarbakır mezopotamya bölgesinin kuzeyinde yer alır. Diyarbakır ve çevresi, tarih boyunca Ortadoğu ve Mezopotamya'da doğmuş birçok inancı bünyesinde barındırmıştır. Kent, 20'den fazla medeniyete ev sahipliği yapmıştır ve bu nedenle bu medeniyetlerin dinlerini ve ibadet yerlerini de içinde barındırmaktadır. Diyarbakır'daki tarihi kiliseleri gelin birlikte tanıyalım.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi
Surp Giragos Ermeni Kilisesi, Ortodoks Ermenilerin ibadet ettiği ve Ortadoğu'daki en büyük Ermeni kilisesi olan önemli bir yapıdır. Kilisenin adı, 1610-1615 yılları arasında Polonyalı Simeon'un seyahatnamesinde geçmektedir. 16. yüzyılda inşa edilmiş ve 1722'de geniş bir restorasyon geçirmiştir. 1881'deki yangında harap olan kilise, daha sonra 1883'te yeniden inşa edilmiştir. Surp Giragos Kilisesi, Birinci Dünya Savaşı'nda Alman subaylarının karargahı olarak kullanılmıştır. 1913'te eski çan kulesi yıldırım düşmesi sonucu yıkılmış, 1914'te yeni ve görkemli bir çan kulesi yapılmış ancak 1916'da devlet tarafından yıktırılmıştır. 1960'a kadar farklı amaçlarla kullanılan kilise, sonrasında Ermeni cemaatine devredilmiştir. Uzun süre metruk kalan kilise, 2011'de restore edilmeye başlanmış ve 2012'de yeniden ibadete açılmıştır. Kilisenin çanı da aynı yıl tamir edilmiş ve öncekiyle aynı olan bir çanla değiştirilmiştir. 2015'te kapanan kilise, 2022'de tekrar açılmıştır.
Surp Giragos Ermeni Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Savaş, Göçmen Sk. No:17, 21200 Sur/Diyarbakır
Meryem Ana Süryani Kilisesi
Meryem Ana Kilisesi, Süryanice olarak "Idto d-Yoldat Aloho" olarak da bilinir. Kilise, 3. yüzyılda inşa edilmiş olup Ortodoks Süryanilere aittir. Yapı, tarih boyunca birkaç kez yangın ve yıkıma maruz kalmış, defalarca onarılmıştır. 280 yılında bir tapınak olarak inşa edilmiş ve daha sonra kiliseye çevrilmiştir. Zaman içinde farklı dönemlerde yapılan eklemelerle kompleks bir yapı haline gelmiştir. Kilisenin tarihi ve mimarisi hakkında, toplamda 14 yazıt bulunduğu belirtilmektedir. En eski yazıt 1533 tarihine dayanır ve bu tarihte yenilendiği kaydedilir. Kilise, tarih boyunca birçok kez yangın, onarım ve yenileme geçirmiştir. Son olarak, 2004-2005 yılları arasında gerçekleştirilen bir restorasyonla günümüzdeki halini almıştır. Bu kilisenin özel bir önemi, Hz. İsa'nın Kudüs'te çarmıha gerildiği bir parçanın burada bulunmasıyla ortaya çıkmaktadır. Bu durum, kiliseyi Hristiyan toplumunda ayrıcalıklı bir yere taşımaktadır.
Meryem Ana Süryani Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Lalebey, Uçak Sk. No:10, 21300 Sur/Diyarbakır
Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi
Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi, 16. yüzyılda inşa edilmiş önemli bir dini yapıdır. Kilise, ayrıca Hızır İlyas Kilisesi veya Çeltik Kilisesi olarak da bilinir ve Ortodoks Ermeni topluluğuna aittir. Kilisenin yapımıyla ilgili en eski bilgilere Ğugas İnciciyan'ın 1758-1833 yılları arasında yazdığı coğrafya kitabında rastlanır. Kitapta, Surp Teotoros Ana Kilisesi'nin camiye dönüştürülmesinden sonra Surp Sarkis Kilisesi'nin mezarlığında inşa edildiği belirtilmektedir. Mor Dumyana ya da Hızır İlyas Kilisesi olarak anılmaktadır. Cumhuriyet döneminde bir süre çeltik fabrikası olarak kullanıldığı için Çeltik Kilisesi olarak da anılmaktadır. İçinde bir okulun da yer aldığı kilise, yukarıda kadınlar mahfili ve giriş katı olarak inşa edilmiştir. İsviçreli tarihçi Max van Berchem'in eserinde ise 1515'lerde Osmanlı tebaası olan Amidli (Diyarbekirli) Ermenilerin bu kiliseyi inşa ettiği ve adının Surp Sarkis olduğu aktarılır.
Surp Sarkis Ermeni Ortodoks Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Ali Paşa, Talu Sk. No:51, 21300 Sur/Diyarbakır
Mar Petyum Keldani Kilisesi
Mar Petyum Keldani Kilisesi, Savaş Mahallesi Şeftali Sokak'ta konumlanmaktadır. Kilise, tapuda Keldani Katolik Kilisesi Cemaati Vakfı adına kayıtlıdır. Yapım tarihi net olarak bilinmemekle birlikte, 17. yüzyılda inşa edildiği tahmin edilmektedir. Kilisede yapım tarihine dair herhangi bir kitabe bulunmamakla birlikte, 1834 yılında gerçekleştirilen bir onarıma dair bir kitabe mevcuttur. Ana malzemesi Diyarbakır'da sıkça kullanılan siyah bazalt taşıdır. Kilisenin üç nefli ve beş apsisli olduğu bilinmektedir. Bazalt taş duvarlar, apsis önlerindeki baklava dilimli ve iki renkli taş döşemelerle uyumlu bir görünüm sergilemektedir. Günümüzde hala ibadet edilen Mar Petyun Keldani Kilisesi, "Türkiye Kültür Mirasları" listesine kaydedilmiştir.
Mar Petyum Keldani Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Savaş, Şerefali Sok No:2, 21200 Sur/Diyarbakır
Saint George Kilisesi
Saint George Kilisesi ya da Kara Papaz Kilisesi, Diyarbakır'da yer alan bir kilisedir. İç Kale'nin kuzeydoğu köşesinde, İç Kale'nin Dicle'ye bakan yüksek kayalıkları üzerinde yer almaktadır, bu özelliğiyle Sur içinde yer almayan tek kilisedir. Kilisenin yapım tarihine dair kesin bilgi olmamakla birlikte, MS 3. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir. Çok tanrılı dinlere ait bir tapınak olduğu varsayılan Saint George Kilisesi, Roma döneminde de ateş tapınağı olarak kullanılmış olma ihtimali bulunmaktadır. Artuklular döneminde ise sarayın hamamı olarak kullanılmıştır. Günümüzde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restore edilerek sanat galerisi olarak işlevlendirilmiştir.
Saint George Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Cevat Paşa, 21200 Sur/Diyarbakır
Ermeni Katolik Kilisesi
Ermeni Katolik Kilisesi, geçmişinden günümüze pek çok tarihi olaya tanıklık etmiş bir yapıdır. Kilisenin tam inşa tarihi net olarak bilinmemekle birlikte, 16. yüzyılda yapıldığı tahmin edilmektedir. Ancak, 17. veya 18. yüzyılda yenilenmiş veya yeniden inşa edilmiş olabileceği de belirtilmektedir. Kilisenin mimarisi oldukça dikkat çekicidir. Bazalt taşından yapılan kilisenin dekorasyonu, Diyarbakır'daki diğer kiliselere nazaran oldukça zengindir. Güney apsisinin mukarnaslı örtüsü ve mihrap duvarındaki çini kalıntıları, mimari zenginliğini ve görkemini ortaya koymaktadır. Kilisenin cephesi ise, bazalt malzemesinin sertliği sebebiyle oldukça sadedir.
Ermeni Katolik Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Hasırlı, Muallak Sk. No:39, 21200 Sur/Diyarbakır
Latin Kilisesi
Latin Kilisesi, DKTVKK'nın 19 Ocak 1980 tarihli kararıyla resmi olarak tescil edilmiştir. Kilisenin konumuna bakıldığında, Fatih ve Süleyman Nazif Sokağı ile çevrili olduğu görülmektedir. Ne var ki, kilisenin kesin yapısı hakkında yazılı kaynaklar yetersizdir ve inşa kitabesi bulunmamaktadır. Kilise doğu-batı yönde dikdörtgen tek nefli ve çapraz tonoz örtülü bir plan şemasına sahiptir. Yapıda ana malzeme, Diyarbakır’a has bazalt taştır.
Latin Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Fatih Paşa Sur/DİYARBAKIR
Ermeni Protestan Kilisesi
Ermeni Protestan Kilisesi, Diyarbakır'daki diğer kiliselerden farklı bir yapıya sahiptir. Kapalı Yunan haçı şemasına sahip olan kilisede ahşap iskeletli kubbe ve yan mekânlarında ahşap kirişlemeli düz dam bulunmaktadır. Kilisenin apsisi dışarıdan belirgin bir şekilde vurgulanmıştır ve içten yuvarlak planlıdır. Batı cephesi, alt kısımda narteks, üst kısımda ise galeri duvarlarından oluşmaktadır.
Ermeni Protestan Kilisesi'ne nasıl gidilir?
Cemal Yılmaz, Dumlupınar Sk. No:1, 21300 Sur/Diyarbakır
