DİYARBAKIR- Diyarbakır'ın tarihi dokusunu yansıtan önemli yapılarından biri olan Çardaklı Hamamı, 16. yüzyıla dayanan köklü bir geçmişe sahiptir. Hüsrev Paşa Vakfı'na ait olan ve 1520-1540 yılları arasında inşa edilen bu hamam, Kültür Bakanlığı tarafından 1999 yılında kamulaştırılmıştır. Evliya Çelebi'nin övgüyle bahsettiği bu yapı, restore edilmesine rağmen geçmişin izlerini koruyarak günümüze ulaşmıştır. Ancak, 2015-2016 yıllarındaki çatışmalardan zarar görmüş olup, restorasyon çalışmaları devam etmektedir.
Çardaklı Hamamı
Dabanoğlu Mahallesinde Kadı Camii Sokağı ile Tuzlu Sokak arasında yer alır. Hamam, Hüsrev Paşa Vakfı’na ait olduğu ve 1520-1540 tarihleri arasında inşa edilmiştir (Beysanoğlu 1990). Hamam, 1999 yılında Kültür Bakanlığı tarafından kamulaştırılmıştır. Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde, Çardaklı Hamamı için; “Yapanın kim olduğu malum değildir. Ama temiz ve aydınlık bir hamamdır” diye söz eder (Çelebi 1988). Diyarbakır Çardaklı Hamamı onarımlara rağmen özgün özelliklerini korumuştur. Dikdörtgen plandaki hamam, kuzey-güney yönünde mekanları ard arda sıralanacak şekilde yerleştirilmiştir. Kuzeyde hamam giriş kapısı ve soyunmalık duvarı ile hamamı sokaktan koparan yüksek bahçe duvarı sokağın topografik akışına uygun bir cephe oluşturur. Güneyde külhan kapısı ve cephe sokağa açıktır. Hamama kuzey yönündeki sokaktan bir taşlık vasıtası ile girilir. Hamam, kare planlı bir soğukluk, iki bölümden oluşmuş dikdörtgen planlı ılıklık, hela, yıldız plan tipinde, altı eyvan ve altı halvetten oluşan sıcaklık, dikdörtgen su deposu ve külhandan meydana gelmiştir. Soğukluk, hamamın soyunma ve dinlenme bölümüdür. Orta sofası kareye yakın, 8,45 m x 8,50 m boyutlarındadır. Bu bölümde duvarlarda simetrik eyvan ve niş gibi elemanlar mevcuttur. Doğu ve batı yönünde iki katlı iki eyvan, üst kat eyvanlara çıkış merdiveni ile köşelerde yuvarlak kemer içerisinde dört niş bulunur. Sofanın tam ortasında süs havuzu vardır. Soğukluk, çapı 8,45 m olan kubbe ile örtülüdür. Kubbeye geçiş köşelerden tromplarla sağlanır. Soğukluğu aydınlatan asıl öğe kubbe mihverinde bulunan fener ve kubbe eteğine yakın üç kare formlu penceredir. Soğukluğun güneyindeki basık kemerli kapıdan birinci ılıklığına ulaşır. İlk ılıklığın doğusunda ikinci ılıklık, batısında ise helalar yer alır. Tonoz olan örtünün ortasına denk gelecek şekilde oval biçiminde aydınlatma penceresi bulunur. Sıcaklığa ikinci ılıklığın güneydeki basık kemerli kapısından geçilerek ulaşılır. Geçiş görevini yapan mekan, sıcaklıktaki altı eyvandan biridir. Çapı 7,40 m olan bir dairenin içine yerleştirilen on iki gen planlı sıcaklık sofasının etrafında altı eyvan, altı halvet bulunmaktadır. Sıcaklık sofasının ortasında kare planlı göbek taşı bulunur. Sıcaklık basık bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbede bulunan dairesel ve kare ışıklıklar ile doğal aydınlatma sağlanmaktadır. Su deposu sıcaklığın güneyindedir. Tonoz örtüsünün ortasına denk gelecek şekilde aydınlatma pencereleri bulunmaktadır. Külhan su deposuna bitişiktir. Girişi Tuzlu Sokak’tan sağlanan külhanın örtüsü sivri tonozdur. Hamam 2015-2016 yılları arasında Sur İçi’nde yaşanan çatışmalardan dolayı, soğukluk duvarında yıkılma, kubbe feneri ve ışıklıklarda ise tahribatlar oluşmuştur.
Kaynak: DergiPark
