Tarihi kaynaklarda yer alan bilgilere göre, 1925 yılında yaşanan Şeyh Said isyanının ardından, birçok tanınmış ailenin mensupları ya tutuklandı ya da sürgüne gönderildi. Bu ailelerden biri de Diyarbakır’ın Cemilpaşazade ailesiydi. Aileden tam 11 kişi, Şark İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı.
Yargılamalar sonucunda 10 kişi serbest bırakılırken, sadece Ekrem Bey 10 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Ancak bu sürecin ardından yaşananlar dikkati çekiciydi.
Cemilpaşazade Ziya Bey, ailesi adına Türk Tayyare Cemiyeti’ne bir uçak bağışladı. Aileden Kadri Bey’e göre, bu jestin ardından mahpus durumda olan aile üyelerinin serbest bırakılması tesadüf değildi.
“SUÇSUZLUK KARARI İLE SERBEST KALDILAR”
Kadri Bey’in ifadelerine göre, mahkemede suçsuz bulunan aile fertlerinin serbest kalmasında, yapılan uçak bağışının önemli bir etkisi oldu. Bu durumu, “mahpus bulunanların hepsi de suçsuzluk kararı ile serbest bırakıldılar” sözleriyle dile getirdi.
Bağış, yalnızca sembolik bir jest değil; aynı zamanda dönemin siyasi ve toplumsal dengelerinde önemli bir rol oynamıştı.
UÇAK BAĞIŞINA MADALYA İLE KARŞILIK
1927 yılında gerçekleştirilen bu büyük bağışın ardından, Türk Tayyare Cemiyeti Cemilpaşazade Ziya Bey’i onurlandırmak amacıyla bir "Tayyare Madalyası" ile ödüllendirdi.
Madalyayla birlikte verilen resmi belgede şu ifadelere yer verildi:
“Aziz ve sevgili vatanımızın müdafaası ve inkişaf ve terakkisi makasad-ı aliyesiyle teşekkül eden Tayyare Cemiyeti için buyurduğunuz hamiyet ve mürüvvetin bir nişane-i iftiharı olmak üzre zat-ı alilerine bir kıta murassa Tayyare Madalyası takdim ile kesb-i şeref eyler.”
Bu belge, hem havacılığın gelişimine verilen destek hem de aileye duyulan takdirin bir göstergesi olarak arşivlerde yerini aldı.