Diyarbakır’ın Çınar ilçesine 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında, 124 metre yükseklikte kayalık tepede bulunan ve askeri yerleşimde dünyada bulunan son Mithras tapınağının ortaya çıkarıldığı Zerzevan Kalesi, yaz kış devam eden kazılarla tarihe ışık tutuyor.
2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edilen ve kentin önemli turizm değerlerinden biri olan kale, yerli ve yabancı turistlerden yoğun ilgi görüyor. Kalenin gelecek kuşaklara aktarılması için kapsamlı bir restorasyon çalışması başlatıldı. Kazı başkanı, Zerzevan Kalesi ve Mithras Kutsal Alanı’nın 2026 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne alınmasının hedeflendiğini söyledi.
Tarihi Keşiflerle Dolu Bir Kale
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Valilik, Çınar Kaymakamlığı, Diyarbakır Müzesi Müdürlüğü ve Dicle Üniversitesi’nin katkılarıyla 2014 yılında başlayan kazılarda bugüne kadar 1000 dönüm alanda önemli kalıntılar ortaya çıkarıldı. Bu alanda 15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, kaya mezarları, su kanalları, 63 su sarnıcı, yer altı kilisesi, 400 kişinin sığınabileceği yer altı barınağı, gizli geçitler ve Mithras tapınağı gibi yapılar gün yüzüne çıkarıldı.
Güney Kule ve Kilise Restorasyonu Başladı
Zerzevan Kalesi’nde bir yandan arkeolojik kazılar sürerken diğer yandan restorasyon çalışmaları başlatıldı. Büyük kilise ve güney kulede 37 kişilik ekiple yürütülen çalışmalarda, yapıların korunması amacıyla capping (koruma katmanı), güçlendirme ve enjeksiyon (çatlak onarımı ve güçlendirme) uygulamaları gerçekleştiriliyor.
Kazı Heyeti Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, bu yıl tamamlanan restorasyon projelerinin uygulamaya geçtiğini, özellikle güney kule ve kilisede yoğun restorasyon çalışmaları yürütüldüğünü açıkladı.
Yapıların Korunması Öncelik
Coşkun, restorasyonun Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın "Geleceğe Miras Projesi" kapsamında yapıldığını belirterek, “Kaledeki mevcut yapıların gelecek kuşaklara aktarılması açısından bu çalışmalar büyük önem taşıyor” dedi. Yıl sonundan itibaren diğer yapılarda da restorasyon çalışmalarının başlayacağını ifade eden Coşkun, kalede 70 kişilik ekibin hem kazı hem de restorasyon faaliyetlerini eş zamanlı sürdürdüğünü belirtti.
UNESCO Hedefi ve Turizm Potansiyeli
Coşkun, 45 dereceyi bulan sıcaklara rağmen kazı ve restorasyon çalışmalarının kesintisiz devam ettiğini söyledi. Zerzevan Kalesi’nin bölgenin en çok ziyaret edilen tarihi mekanlarından biri olduğuna dikkat çeken Coşkun, “Her yıl ortalama 400 bin ziyaretçi geliyor. Bu yıl 200 bini geçtik. Yıl sonunda 500 bin kişiyi, gelecek yıl ise 1 milyonu aşmayı hedefliyoruz” dedi.
Prof. Dr. Coşkun, Zerzevan Kalesi ve Mithras Kutsal Alanı’nın UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunduğunu hatırlatarak, 2026 yılında Dünya Mirası Listesi’ne kalıcı olarak dahil edilmeyi hedeflediklerini vurguladı.